Cuối thế kỷ XIX chứng kiến sự thay đổi nhanh chóng về mọi phương diện trong sinh hoạt kinh tế, truyền thông, văn hóa... ở Sài Gòn nói riêng và Nam kỳ nói chung. Sài Gòn - vùng đất mới, là nơi bị ảnh hưởng của Tây phương đầu tiên. Văn hóa nghệ thuật sân khấu, sinh hoạt xã hội, kinh tế thay đổi nhanh chóng vào đầu thế kỷ XX, từ đó một hình thái mới của nghệ thuật sân khấu là cải lương phát triển nhanh chóng từ sự tổng hợp của hát bội, đờn ca tài tử và nghệ thuật kịch nói Tây phương.
Quyển sách “Nghệ thuật sân khấu: Hát bội, đờn ca tài tử và cải lương ở Sài Gòn và nam Kỳ cuối thế kỷ XIX đến 1945” do Nguyễn Đức Hiệp biên soạn, Nhà xuất bản Văn hoá - Văn nghệ Thành phố Hồ Chí Minh ấn hành năm 2017 sẽ phác họa cho ban đọc thấy bối cảnh và sự phát triển của các loại hình nghệ thuật sân khấu như hát bội, nhạc tài tử, ca ra bộ, cải lương và sự phong phú của lịch sử nghệ thuật sân khấu ở Sài Gòn nói riêng và Nam Kỳ nói chung trong giai đoạn cuối thế kỷ XIX đến 1945.
Với độ dày 206 trang, sách được chia làm 6 phần. Nội dung quyển sách trình bày từ nguồn gốc hát bội, đờn ca tài tử ở Gia Định thế kỷ XVIII đến sự phát triển của các loại hình nghệ thuật trên ở Sài Gòn và lục tỉnh thế kỷ XIX. Cho đến đầu thế kỷ XX, cải lương được hình thành từ hát bội, đờn ca tài tử và nghệ thuật kịch nói Tây phương ca ra bộ. Trong giai đoạn này chứng kiến sự ra đời của rất nhiều sách dịch ra quốc ngữ hay sáng tác các tuồng hát bội, bài ca tài tử từ các nhà xuất bản, nhà in mà đa số là do người Việt làm chủ như Đinh Thái Sơn, Nguyễn Văn Của, Nguyễn Văn Viết, Huỳnh Kim Danh... Số lượng các đầu sách về tuồng hát bội, tuồng thơ, bài ca tài tử rất nhiều cho thấy hát bội và đờn ca tài tử trong giai đoạn 1900 - 1920 rất phổ thông trong quần chúng và tác giả các tuồng hát bội, bài ca tài tử có cơ hội để đáp ứng được nhu cầu của xã hội. Chúng ta phải kể đến những cái tên như Lương Khắc Ninh, Nguyễn Liên Phong, Nguyễn Tùng Bá, Nguyễn Trọng Quyền, Trương Duy Toản, Diệp Văn Kỳ, Hồ Biểu Chánh, Trương Văn Bền, Trần Đắt Nghĩa, Pierre Tú, André Thận, cô Ba Ngoạn,... những người tiên phong truyền bá, viết tuồng theo phong cách tân thời và phỏng theo tiểu thuyết xã hội, các thương gia, chủ nhà máy, kỹ nghệ gia, hay những người mở gánh hát là những trí thức bị ảnh hưởng Tây học. Đồng thời, Hội các thương, kỹ nghệ gia người Việt Nam ở Nam kỳ (Association des commerçants et industriels Annamites de Cochinchine) cùng các hội đoàn, câu lạc bộ thể thao, chủ các tờ báo, nhà in,... tập hợp tầng lớp tinh hoa ở Sài Gòn và Nam Kỳ đã hỗ trợ, nâng đỡ và tham gia vào hoạt động sân khấu cải lương trong những năm đầu từ cuối thập niên 1910 đến thập niên 1930. Qua đó cho thấy giai đoạn 1925 - 1930, cải lương trên đường phát triển và trở nên thịnh hành trong quần chúng nhân dân vào giai đoạn 1930 - 1945. Phần kết là mối liên hệ giữa cải lương và tân nhạc.
Đọc quyển sách, bạn sẽ nhận ra cải lương phản ảnh sự thay đổi lớn lao trong xã hội, những kỷ cương truyền thống của xã hội Á Đông đã bị ảnh hưởng do sự tiếp nhận văn hóa, văn minh và lối sống Âu Tây vào đầu thế kỷ XX, ngoài ra sách còn cung cấp nhiều thông tin hữu ích khác.
Mời bạn tìm đọc quyển sách tại Thư viện thành phố Cần Thơ với các mã số:
▪ Ký hiệu phân loại: 781.62 / NGH250TH
▪ PHÒNG MƯỢN: MG.008753; MG.008754