THƯ VIỆN THÀNH PHỐ CẦN THƠ - CANTHO PUBLIC LIBRARY
CHƯƠNG TRÌNH PHÁT THANH “VĂN HÓA ĐỌC VÀ CUỘC SỐNG” KỲ 40 (tháng 11/2025)
Chào mừng quý vị và các bạn đến với Chương trình phát thanh “Văn hóa đọc và cuộc sống” kỳ thứ 40 (tháng 11/2025) của Thư viện thành phố Cần Thơ!
I. VĂN HÓA ĐỌC 4.0
Các bạn thân mến! Trong chuyên mục “Văn hóa đọc 4.0” kỳ này, mời các bạn cùng nghe bài viết nghe bài viết “Đọc sách thời… AI” của Phạm Sỹ, được đăng trên báo điện tử Đại đoàn kết (2/2025).
Một cuộc tọa đàm về văn hóa đọc với chủ đề “Sách và giới trẻ trong kỷ nguyên số” đã diễn ra tại Đà Nẵng (2-2025) thu hút nhiều sự quan tâm của người yêu sách và cả các chuyên gia. Vấn đề được đặt ra tại tọa đàm cũng đang là trăn trở, băn khoăn của nhiều người, đó là sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo (AI), các nền tảng học trực tuyến và các phương tiện truyền thông kỹ thuật số thì sách sẽ dần bị thay thế?
Thói quen đọc sách thay đổi?
Theo các diễn giả tại tọa đàm, sự xuất hiện của công nghệ như ChatGPT, các nền tảng học trực tuyến và các phương tiện truyền thông kỹ thuật số, nhiều người cho rằng sách dần bị thay thế. Ví dụ, các ứng dụng học trực tuyến có thể cung cấp lượng kiến thức khổng lồ và kịp thời cập nhật, từ đó giúp người học tiếp cận tri thức nhanh chóng và dễ dàng. AI có thể hỗ trợ trong việc phân tích dữ liệu trong quá trình học tập và cung cấp thông tin nhanh hơn so với sách truyền thống.
Một thực tế đáng chú ý là thói quen đọc sách của giới trẻ hiện nay đã thay đổi rõ rệt so với trước đây. Thay vì dành hàng giờ đọc một cuốn sách dài, nhiều người trẻ hiện nay thích tiếp nhận thông tin thông qua những bài viết ngắn, video tóm tắt hoặc nội dung do AI tạo ra. Điều này đặt ra một thách thức không nhỏ đối với việc duy trì và phát triển văn hóa đọc trong thời đại số.
Nhiều ý kiến cho rằng, không nên quá lo ngại vì thời đại AI thì càng phải đọc sách nhiều hơn nữa. Theo PGS.TS Lê Phước Cường - Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng), trước đây, tri thức nhân loại phát triển với tốc độ tương đối ổn định, cứ khoảng 5 năm thì gấp đôi lên một lần. Tuy nhiên, với sự phát triển mạnh mẽ của AI tốc độ này đã tăng lên, có thể gấp đôi từ 2 đến 3 lần trong một khoảng thời gian ngắn hơn. Nếu chúng ta không đọc sách và học hỏi, chúng ta bị lạc hậu.
Cũng có ý kiến cho rằng, chúng ta phải tận dụng AI cho việc đọc sách phù hợp và hiệu quả hơn. TS Phạm Việt Long - Chủ tịch Hội đồng quản lý Nhà xuất bản Dân trí cho biết, AI có thể cá nhân hóa nội dung đọc, đề xuất sách phù hợp với sở thích của từng cá nhân. Từ đó giúp người đọc dễ dàng tìm thấy những cuốn sách mà họ quan tâm.
Các nền tảng AI cũng có thể tạo ra những trải nghiệm đọc sách tương tác hơn, chẳng hạn như sách có hình ảnh động, âm thanh minh họa hoặc trò chơi liên quan đến nội dung sách, giúp thu hút giới trẻ. Đối với những người khiếm thị hoặc bận rộn, AI có thể cải tiến các phần mềm chuyển văn bản thành giọng nói, giúp họ tiếp cận sách dễ dàng hơn. Ngoài ra, AI còn có thể hỗ trợ tác giả trong quá trình sáng tác, giúp tóm tắt nội dung sách nhanh chóng hoặc tạo ra những công cụ giúp người đọc ghi nhớ nội dung hiệu quả hơn.
“Như vậy, thay vì làm mất đi thói quen đọc sách, AI và công nghệ số có thể trở thành cầu nối giúp việc đọc sách trở nên thuận tiện và thú vị hơn trong thời đại số” - ông Long nói.
Nhìn nhận về vấn đề này, TS Vũ Dương Thúy Ngà - nguyên Vụ trưởng Vụ Thư viện (Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch) cho rằng, những người khôn ngoan và thức thời chắc chắn sẽ sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ đắc lực cho việc đọc. Trong thời kỳ đẩy mạnh chuyển đổi số, AI sẽ tạo ra cho bạn đọc nhiều cơ hội nhưng hơn ai hết, người đọc cũng phải tự trang bị cho mình những hiểu biết để có thể làm chủ được AI để tiếp cận, chọn lựa và sử dụng thông tin một cách hiệu quả.
Sách in không bao giờ “chết”
Mặc dù AI mang lại nhiều thay đổi trong cách con người tiếp cận tri thức, nhưng sách in vẫn giữ một vị trí quan trọng trong đời sống tinh thần và trí tuệ. Sự khác biệt lớn nhất giữa AI và sách chính là ở cách con người tiếp nhận và xử lý thông tin. AI có thể cung cấp thông tin nhanh chóng, nhưng sách giúp con người suy ngẫm, kết nối ý tưởng và phát triển tư duy một cách sâu sắc hơn.
Theo TS Vũ Dương Thúy Ngà, dù khoa học công nghệ có phát triển như thế nào thì việc đọc sách vẫn có một vai trò hết sức quan trọng.
Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, việc đọc sách truyền thống khiến việc ghi nhớ, lưu giữ thông tin sẽ nhanh và bền vững hơn; các sách, tài liệu in có nhà xuất bản, địa chỉ xuất bản đã được biên tập sẽ hạn chế bớt những sai sót về mặt này mặt khác. Mặt khác, việc được cầm 1 cuốn sách trên tay, cảm nhận được mùi thơm của giấy mới cũng đem lại niềm phấn chấn cho nhiều người, đặc biệt là giới trẻ. Không phải vô cớ mà nhân loại đã nhìn sách là một dạng di sản văn hóa, trong đó không chỉ đơn thuần lưu giữ thông tin tri thức mà còn phản ánh trình độ văn minh, bản sắc của một dân tộc.
Cách đây ít lâu, hai tác giả Jean-Claude Carrière và Umberto Eco đã có những cuộc luận bàn thú vị về vấn đề đọc sách và tương lai của sách trong thời đại kỹ thuật số và từ đó hình thành nên cuốn sách “Đừng mơ từ bỏ sách giấy”.
“Cũng như hai tác giả đó, tôi luôn có một niềm tin, sách in sẽ không bao giờ chết. Trên thế giới, có một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, mặc dù đã có sự phát triển nhiều định dạng khác nhau nhưng cho đến thời điểm này, việc đọc sách in vẫn được ưa chuộng hơn sách điện tử và sách nói, ngay cả ở các nước phát triển như Pháp, Đức, Mỹ…”- bà Ngà nói.
Chung nhận định, công nghệ mang lại nhiều tiện ích, song việc đọc sách truyền thống vẫn có những lợi ích mà sách điện tử hay AI không thể thay thế, TS Phạm Việt Long cho rằng, đọc sách giúp tăng khả năng tập trung, giảm sự xao nhãng do thông báo từ thiết bị điện tử. Hơn nữa, việc cầm một cuốn sách, lật từng trang giấy giúp tăng cường trí nhớ và khả năng tiếp thu thông tin tốt hơn so với việc đọc trên màn hình.
Bên cạnh việc không thể thay thế đọc sách giấy, theo ông Đỗ Kim Cơ - Giám đốc Công ty TNHH Sách và Truyền thông Việt Nam, sách điện tử cũng là một xu thế không thể cưỡng lại của hoạt động xuất bản. Khoảng 4 năm gần đây, xu hướng đọc có sự thay đổi, trong đó sách điện tử ngày càng có vị trí đặc biệt. Dự báo trong thời gian tới, sách điện tử sẽ ngày càng nhận được sự quan tâm hơn của độc giả, nhất là những người trẻ.
* Các bạn thân mến! chuyên mục “Nhịp cầu tri thức” kỳ này, mời các bạn cùng nghe bài viết “Lưu ý khi sử dụng công cụ AI” đăng trên báo điện tử Chính phủ.
(Chinhphu.vn) - Thay vì coi AI (trí tuệ nhân tạo) như một công cụ "làm thay", người dùng nên xác định AI là công cụ "làm cùng", một trợ thủ đặc biệt trong quá trình làm việc, học tập.
Những năm gần đây, việc sử dụng công cụ AI như Chat GPT, Gemini, Copilot… trở nên phổ biến với nhiều người. Dù mang lại nhiều tiện ích, nhưng việc sử dụng AI cũng tiềm ẩn những rủi ro đáng kể.
Chuyên gia Công ty CP Công nghệ Giáo dục AES thông tin góc nhìn tổng quan về AI, cũng như chia sẻ một số lưu ý trong việc sử dụng trí tuệ nhân tạo sao cho chính xác, đạt hiệu quả.
AI ngày càng gắn bó với cuộc sống và công việc của con người
Theo Dell'Acqua et al (2023), nghiên cứu từ các trường đại học hàng đầu như Harvard, MIT và Wharton chỉ ra rằng, người sử dụng AI có thể hoàn thành công việc nhiều hơn 12,2%, nhanh hơn 25,1% và với chất lượng cao hơn 40% so với những người không sử dụng AI.
Chia sẻ quan điểm, Giáo sư Sherman Young, Thừa hành Phó chủ tịch Hội đồng trường RMIT cho hay: "AI sẽ là một phần không thể thiếu trong cuộc sống và công việc tương lai của con người. Chúng ta cần dạy sinh viên cách sử dụng AI với tư duy phản biện, có đạo đức và phù hợp với mục đích, hoàn cảnh, giống như cách chúng ta vẫn dạy sử dụng các công nghệ khác để làm việc hiệu quả và năng suất hơn như bấy lâu nay".
Những nghiên cứu và quan điểm trên chỉ là vài trong vô vàn những minh chứng cho sự phát triển và tính đa dụng của trí tuệ nhân tạo trong đời sống hiện nay. Thực tế cho thấy, AI đã trở thành một phần không thể thiếu trong công việc, học tập và sinh hoạt hàng ngày. Đặc biệt, với giới trẻ, những người đang "đón đầu" làn sóng công nghệ của cuộc cách mạng 4.0 cần trang bị cho mình kỹ năng để tận dụng tối đa những tiện ích mà AI mang lại.
Cần nhớ rằng: AI không phải tuyệt đối
Cũng bởi tính tiện dụng và phổ biến, mà trí tuệ nhân tạo được nhiều người ngộ nhận và dán nhãn "vạn năng" và "không thể sai sót".
Thế nhưng, thực tế đã chứng minh điều ngược lại. Theo nghiên cứu từ Đại học Purdue, Chat GPT - một trong những công cụ trí tuệ nhân tạo phổ biến nhất hiện nay chứa đến 52% câu trả lời chứa thông tin sai lệch trong số 517 câu hỏi về lập trình được đưa ra.
Ngoài ra, theo đánh giá và nhận định của các lập trình viên, có tới 77% câu trả lời được diễn đạt một cách dài dòng, rườm rà. Tuy nhiên, nhờ phong cách ngôn ngữ "dễ hiểu" và "trôi chảy" nên câu trả lời của Chat GPT dù đưa ra nhiều thông tin sai nhưng vẫn nhận được sự ưa chuộng từ 35% người tham gia khảo sát.
Và có một điều khá bất ngờ trong nghiên cứu này là có đến 39% trường hợp các lập trình viên tham gia khảo sát không thể phát hiện ra những sai sót trong câu trả lời của Chat GPT.
Rõ ràng, nghiên cứu trên đã nhấn mạnh một điểm quan trọng: AI không phải là tuyệt đối. Các công cụ hỗ trợ từ AI đều có giới hạn, và không phải lúc nào cũng chính xác 100%. Do đó, người dùng nên hiểu đúng bản chất của nó chỉ là công cụ hỗ trợ chứ không nên phụ thuộc hoàn toàn. Cần làm quen với việc kiểm tra và xác minh thông tin từ nhiều nguồn khác nhau khi sử dụng. Việc này không chỉ giúp nâng cao độ tin cậy mà còn giúp quá trình tìm kiếm thông tin hiệu quả hơn.
Đừng để AI "làm thay", hãy để AI "làm cùng"
Thay vì coi AI như một công cụ "làm thay", người dùng nên xác định AI là công cụ "làm cùng", một trợ thủ đặc biệt trong quá trình làm việc, học tập. AI không thể thay thế quá trình tư duy, nghiên cứu của người học, nhưng có thể hỗ trợ quá trình làm bài theo nhiều cách như: Gợi ý, bổ sung thêm ý tưởng, điều chỉnh cách diễn đạt, kiểm tra lỗi ngữ pháp, cung cấp thông tin tham khảo...
Thông qua việc "hợp tác" với AI, có thể tận dụng tối đa sức mạnh công nghệ mà vẫn đảm bảo năng lực của bản thân trong học thuật. Bởi vậy, nếu biết cách sử dụng đúng đắn, AI có thể trở thành một đồng minh tuyệt vời trong hành trình học tập, làm việc của con người, dù không thể thay thế sự sáng tạo và trí tuệ con người.
1. Quyển sách “Trần Phú - Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng, một tấm gương bất diệt” do Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia - Sự thật ấn hành năm 2014. Sách dày 923 trang, tập hợp các bài viết của các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước, các đồng chí lão thành cách mạng, các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu; các bài viết của một số địa phương, cơ sở, nơi đồng chí Trần Phú sinh ra, lớn lên và hoạt động cách mạng; các bài viết của những người thân ở quê hương và gia đình đồng chí. Tiêu biểu như các bài viết: “Đồng chí Trần Phú - Tổng Bí thư tài năng của Đảng” (Đỗ Mười), “Tổng Bí thư Trần Phú với bản Luận cương chính trị tháng 10 - 1930 của Đảng” (Lê Khả Phiêu), “Trần Phú – một chiến sĩ cộng sản trung kiên” (Đại tướng Chu Huy Mân), “Một nhân tài của Đảng, của dân tộc Việt Nam đầu thế kỷ XX” (Đồng Sĩ Nguyên), “Kỷ niệm về đồng chí Trần Phú, Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng ta” (Cù Huy Cận),… Qua từng bài viết cho thấy đồng chí là một người cộng sản mẫu mực, kiên cường, bất khuất, đã hiến dâng trọn đời mình cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và của nhân dân. Sách đang được phục vụ tại Thư viện thành phố Cần Thơ với ký hiệu phân loại: 959.7031092 / TR121PH; PHÒNG MƯỢN: MG.011148.
Người cảnh báo: “Kiêu ngạo, tự phụ, tự mãn là kẻ thù số một của học tập”; “Phải nêu cao tác phong độc lập suy nghĩ và tự do tư tưởng. Đọc tài liệu thì phải đào sâu hiểu kỹ, không tin một cách mù quáng từng câu một trong sách, có vấn đề chưa thông suốt thì mạnh dạn đề ra và thảo luận cho vỡ lẽ. Đối với bất cứ vấn đề gì đều phải đặt câu hỏi “vì sao?”, đều phải suy nghĩ kỹ càng xem nó có hợp với thực tế không, có thật là đúng lý không, tuyệt đối không nên nhắm mắt tuân theo sách vở một cách xuôi chiều”. Quyển sách sẽ là hành trang bổ ích cho mọi người trong việc xây dựng xã hội học tập và học tập suốt đời. Sách được Thư viện thành phố Cần Thơ phụ vụ bạn đọc với các mã số: Ký hiệu phân loại: 335.4346 / H419Ơ; PHÒNG MƯỢN: MH.011959; MH.011960
3. Quyển sách “Bảo vệ quyền trẻ em theo Luật Hôn nhân và gia đình Việt Nam”, tác giả Nguyễn Thị Hạnh, Nhà xuất bản Tư pháp ấn hành năm 2024. Sách dày 219 trang, nội dung gồm 3 chương đi vào phân tích, đánh giá những ưu điểm, hạn chế, bất cập của Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 về bảo vệ quyền trẻ em dưới góc độ lý luận và thực tiễn, từ đó đề xuất một số giải pháp, kiến nghị về hoàn thiện pháp luật hôn nhân và gia đình, góp phần tích cực vào việc bảo vệ các quyền cơ bản của trẻ em. Đây là một tài liệu tham khảo giá trị, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo vệ quyền trẻ em, đồng thời là cẩm nang hữu ích cho những ai mong muốn tìm hiểu và áp dụng pháp luật trong việc đảm bảo một môi trường sống an toàn và phát triển tốt nhất cho thế hệ tương lai. Sách hiện đang được phục vụ tại Thư viện thành phố với mã số: Ký hiệu phân loại: 346.59701 / B108V; PHÒNG MƯỢN: MA.028038; MA.028039.
Quý vị và các bạn thân mến! Chương trình phát thanh “Văn hóa đọc và cuộc sống” của Thư viện thành phố Cần Thơ đến đây xin tạm dừng. Quý vị và các bạn có thể nghe lại nội dung chương trình trên Cổng Thông tin điện tử Thư viện TP. Cần Thơ, tại http://www.cantholib.org.vn. Cám ơn quý vị và các bạn đã chú ý theo dõi. Xin chào tạm biệt và hẹn gặp lại!
